Juxtapositie

Juxtapositie (Lat. Juxta,iuxta: dichtbij, naast, juist als, zoals) is het naast elkaar plaatsen van zaken, om daarmee een effect te bereiken.

De juxtapositie is vooral bekend in de muziek en in de schilderkunst, bedoeld als contrast. Hoewel minder voorkomend, zijn juxtaposities soms ook bedoeld om een overeenkomst aan te geven. Door zaken naast elkaar te plaatsen worden verschillen en/of overeenkomsten duidelijker zichtbaar. De juxtapositie kan daarentegen ook verbanden suggereren, zelfs als die er niet zijn.

Kunst

Zo heeft Mondriaan veel tijd en aandacht besteed aan juxtaposities in zijn schilderijen. In films worden shots bij elkaar gekozen en getoond om de invloed van die shots op elkaar. In de literatuur worden soms woorden of delen van een verhaal om dezelfde reden naast elkaar geplaatst.

Reclame

In de reclame wordt de juxtapositie toegepast om potentiële klanten op het verkeerde been te zetten en oorzakelijke verbanden te laten vaststellen, die er feitelijk niet zijn. Een reclametekst zou bijvoorbeeld kunnen luiden: "Ik ging naar fantastischevondst.nl voor een onafhankelijk advies en ik had al na twee uur antwoord.". Door het naast elkaar plaatsen van de feiten "ik ging naar fantastischevondst.nl voor een onafhankelijk advies" en "ik had al na twee uur antwoord", tracht men de potentiële klant over te halen tot de onjuiste gevolgtrekking dat fantastischevonst.nl onafhankelijk advies levert, terwijl dit niet daadwerkelijk is gezegd. Er is ook niet gezegd dat het antwoord onafhankelijk advies bevatte.

Een andere toepassing hiervan, bedoeld om een overeenkomst te suggereren, is een afbeelding van een gezond ogend en opgewekt mens te laten zien naast (op) een product met de bedoeling door die combinatie meer van dat product te verkopen.

De schaars geklede dame op de motorkap van een auto op de autobeurs doet de suggestie aan de hand dat auto's en erotiek met elkaar te maken hebben.

Hoewel een klant, winkelend in een supermarkt, twee artikelen in juxtapositie brengt door ze naast elkaar te houden om zo beter te kunnen kiezen, lijkt het woord toch meer gereserveerd voor serieuzere zaken.